Кіраўнік Беларускага крызіснага цэнтру Аляксей Францкевіч патлумачыў, чаму большасьць беларусаў не падтрымлівае расейскую агрэсію супраць Украіны, хто такія лукашысты і як беларускія добраахвотнікі, атрымаўшы баявы досьвед ва Ўкраіне, дапамогуць вызваліць сваю краіну ад дыктатуры .
Літаральна днямі брытанскі цэнтар Chatham House апублікаваў вынікі сацыялягічнага апытаньня, паводле якіх больш за палову беларусаў лічаць, што яны не заслугоўваюць такога нэгатыўнага стаўленьня з боку заходніх краінаў, як расейцы. І толькі 15% апытаных адчуваюць сябе вінаватымі за вайну ва Украіне. Чаму такія лічбы? Бо ўжо не сакрэт, што ракеты, якія абстрэльваюць мірныя ўкраінскія гарады, ляцяць, у прыватнасці, з тэрыторыі Беларусі.
Адкажу іншымі лічбамі: нядаўняе апытанне ў Беларусі таксама паказала, што 86% беларусаў супраць удзелу ў расейскай агрэсіі супраць Украіны. Грамадзяне не асацыююць сябе з уладай, праз якую ўсё гэта адбываецца. Беларусь знаходзіцца пад дыктатурай больш за 20 гадоў. А ў 2020 годзе, пасля так званых прэзідэнцкіх выбараў, адбыўся канчатковы нелегітымны захоп улады з выкарыстаннем вайскоўцаў.
Адзінай краінай у сьвеце, якая падтрымала нелегітымную, злачынную ўладу ў Беларусі, была Расейская Фэдэрацыя ад імя Ўладзімера Пуціна. Фактычна пасьля гэтай падзеі Беларусь страціла сваю суб’ектнасьць, і сёньня трэба ставіць пытаньне пра акупацыю Беларусі расейскімі агрэсарамі.
То бок беларусы не падтрымліваюць расейскую агрэсію супраць Украіны. Мы бачым, як у той ці іншай форме яны робяць усё магчымае, каб супрацьстаяць гэтаму.
Прыклад?
Зь першых дзён маштабнага ўварваньня беларусы Эўропы падключыліся да працы і аказвалі дапамогу ўцекачам з Украіны, бо на той момант у Эўропе былі ўжо сотні тысяч уцекачоў зь Беларусі, якія зьехалі пасьля 2020 году. Адпаведна, вопыт працы з вымушанымі перасяленцамі яны ўжо мелі. Яны зрабілі вялікую працу — гуманітарная дапамога, матэрыяльна-тэхнічнае забеспячэнне, сустрэчы, рассяленне.
Ва Украіне беларусы ідуць добраахвотнікамі і запісваюцца ў добраахвотніцкае войска, у той жа батальён Кастуся Каліноўскага (батальён быў сфарміраваны ў сакавіку 2022 года для абароны тэрытарыяльнай цэласнасці Украіны ад расейскага ўварвання, — УНІАН)…
…партызаны і пусьцілі падрэзаць эшалон з расейскай тэхнікай?
Зь першых дзён беларусы дапамагаюць украінскім спэцслужбам, даючы інфармацыю пра перамяшчэньне расейскіх войскаў з рызыкай для жыцьця.
Справа ў тым, што пасля 2020 года нелегітымная ўлада ў Беларусі фактычна пачала генацыд свайго народа. Каля трох тысяч палітвязняў, сотні тысяч беларускіх уцекачоў… Людзі былі вымушаныя пакінуць свае дамы з-за палітычнага пераследу. І каб яшчэ больш запалохаць людзей і спыніць супраціў, сёння ў Беларусі ўвялі новае заканадаўства. Напрыклад, унутраныя войскі могуць выкарыстоўваць баявую зброю пры разгоне мірных дэманстрантаў. Або што толькі заклікі да экстрэмізму караюцца смерцю.
Таму людзі, якія сёньня дапамагаюць украінцам, якія кажуць пра перамяшчэньне расейскай тэхнікі, могуць атрымаць 20 гадоў зьняволеньня. А тыя, хто пускае цягнік пад адхон, рызыкуюць жыццём – ім пагражае расстрэл.
Таму, вяртаючыся да пачатку нашай размовы пра розныя лічбы апытанняў, я б падзяліў беларусаў на лукашыстаў і нелукашыстаў. Я лічу, што трэба паказаць усяму свету, у тым ліку і ўкраінцам, што гэта выразны падзел. Ёсць лукашысты, а ёсць беларусы. Гэта тое самае, што ёсць Кадыравы і ёсць чачэнцы. Велізарная розніца.
Дарэчы, пра чачэнцаў. Яны таксама ва Ўкраіне стварылі свой добраахвотніцкі батальён і таксама ваююць супраць расейскай арміі, у прыватнасьці супраць кадыраўцаў. І ім вельмі дапамагаюць чачэнскія апазыцыйныя палітыкі, якія жывуць у Эўропе. Ці дапамагае офіс Сьвятланы Ціханоўскай беларускім добраахвотнікам, якія ваююць ва Ўкраіне?
Наконт офіса сказаць не магу. Але ўся беларуская дыяспара сёньня будзе ахвяраваць сродкі на Ўзброеныя Сілы, у тым ліку і для беларускіх добраахвотнікаў, шмат хто хоча сам стаць у шэрагі добраахвотнікаў, шмат заявак паступае непасрэдна зь Беларусі.
І ўвогуле беларусаў, якія хацелі б чымсьці дапамагчы, шмат. Літаральна на днях я размаўляў з чатырма дзяўчатамі, якія просяць, каб іх пусьцілі ва Ўкраіну. Яны гатовыя валанцёрыць, рабіць што заўгодна.
Чаму іх не пускаюць?
Паколькі з Беларусі ва Украіну ляцяць ракеты, многія беларусы трапілі ў кепскую сітуацыю — аўтаматычна сталі прадстаўнікамі краіны-агрэсара. Пашпарт Беларусі не дазваляе нармальна перамяшчацца. Акрамя таго, блакуюцца банкаўскія карты, ёсць шмат іншых праблемных нюансаў.
Разумееце, пасля 2020 года многія беларусы хацелі збегчы ад рэжыму Лукашэнкі. У кагосьці не атрымалася. Камусьці ўдалося з’ехаць ці ва Украіну, ці праз Украіну. На вялікі жаль, сёння няма дакладнай, канкрэтнай інфармацыі, колькі беларусаў жыло ва Украіне ў момант поўнамаштабнага ўварвання расейскіх захопнікаў, колькі іх было ў Марыупалі, Харкаве, Бучы і г.д. Але, нягледзячы на гэта, Беларускі крызісны цэнтар дапамагае ўсім беларусам, якія былі вымушаныя пакінуць свае дамы ва Ўкраіне з пачаткам уварваньня.
Прызнаюся, эвакуацыя з акупаванай тэрыторыі вельмі складаная. З аднаго боку, грамадзяне Беларусі, як і ўкраінцы, хаваліся ад ракетных абстрэлаў расейскіх акупантаў у падвалах. З іншага боку, мы сутыкнуліся з тым, што з беларускімі пашпартамі яны не маглі трапіць у эвакуацыйныя аўтобусы і цягнікі. Часцей за ўсё іх правяралі ў пунктах пропуску. Яны задавалі больш пытанняў. Мне, напрыклад, тэлефанаваў хлопец, у якога дом у Ірпені цалкам разбамбілі, і ён зусім застаўся без дакументаў… Ці іншая сітуацыя — беларуская сям’я — маці, бацька і чацвёра дзяцей самастойна эвакуяваліся з Ірпеня, хаваючыся ад бамбёжкі пад разбураным мостам, але і ў іх былі праблемы з тым, каб сесці на цягнік і выехаць з Украіны ў Польшчу, бо ў мяне былі беларускія дакументы.
Праблем шмат. Шкада, што прадстаўнік дэмакратычных сілаў Святлана Ціханоўская не зрабіла ніводнай заявы адносна беларусаў, якія знаходзяцца на тэрыторыі Украіны. Але мы запусцілі «гарачую лінію» ва Украіне (з намі можна звязацца па тэлефоне +38068-325-61-44 (Telegram) і па электроннай пошце belaruscentr@gmail.com) для аказання адраснай гуманітарнай дапамогі, дапамогі пры эвакуацыі, псіхалагічнай дапамогі. , медыцынскія пры неабходнасці.
Некалькі дзён таму ў мяне была сустрэча з кіраўніком міграцыйнай службы ў Львоўскай вобласці, мы супрацоўнічаем са Службай бяспекі Украіны, размаўляем з Нацбанкам, каб неяк вырашыць гэтыя праблемы.
Але ўсё роўна дадатковая праверка неабходная. Бо з тэрыторыі Беларусі не толькі ляцяць расейскія ракеты, але і заходзяць дыверсійныя групы.
Лічу, што ў гэтым плане неабходны індывідуальны падыход. Бо нават паводле апошняга перапісу насельніцтва ва Украіне, які быў 20 гадоў таму, тут пражывала больш за 250 тысяч беларусаў.
А як адрозніць беларусаў ад лукашыстаў?
Праверыць усіх. Персанальная верыфікацыя і пасля яе – легалізацыя, разблакіроўка акаўнта, магчымасць уезду і выезду з краіны… Мы са свайго боку гатовыя, гатовы супрацоўнічаць.
Зараз мы адкрылі Беларускі інфармацыйны цэнтр у Львове, каб больш гаварыць пра беларускі супраціў ва Украіне і Беларусі. Бо што мы цяпер бачым у сетцы? У асноўным навіны пра ракеты, якія ляцяць з Беларусі ва Украіну. Мы хочам больш расказаць пра тое, як беларусы адправілі склад на край, пра працу кіберпартызанаў, пра беларускіх добраахвотнікаў у Бучы, у Ірпені, пра беларускіх добраахвотнікаў — тых, хто, нягледзячы на пагрозу жыццю, робіць усё, каб вывесці збліжаць і каваць агульную перамогу над агульным вораг.
Беларусы разумеюць, што цяпер нічога не могуць зрабіць у сваёй краіне. І разумеюць, што ва Украіне вырашаецца лёс, у прыватнасці, Беларусі. То бок, цяпер ставіцца пытаньне дэакупацыі Ўкраіны, а за гэтым будзе пытаньне дэакупацыі Беларусі.
Вам не здаецца, што большасьць беларусаў, наадварот, падпільноўваюць і чакаюць толькі таго, што Лукашэнка не падымецца? Напрыклад, ёсць меркаванне, што калі не будзе Пуціна, не будзе і пуцінізму.
Я думаю, што ў нас ёсьць гістарычны шанец – каб усе вольныя беларусы аб’ядналіся вакол Украіны з Украінай, каб перамагчы агульнага ворага. А пасьля перамогі Ўкраіны — зрабіць Беларусь свабоднай і дэмакратычнай.
Я ўжо казаў і паўтару яшчэ раз – Расея акупавала Беларусь. Лукашэнка – гаўляйтэр Пуціна. Гэта павінны дакладна разумець не толькі нашы заходнія партнёры, але і самі беларусы. Лукашэнка – пратэжэ Пуціна, лялькавод сядзіць у Крамлі. І вось надышоў для нас гістарычны момант — аб’яднаць усе намаганні — каб беларусы ішлі ў добраахвотніцкія атрады, а беларускія добраахвотнікі рабілі ўсё магчымае — дапамагалі Украіне. Мы павінны кансалідавацца і кінуць усе сілы на супольную перамогу, каб у будучыні вызваліць Беларусь. Інакш не будзе. Усе цудоўна разумеюць, што без свабоднай Украіны не будзе свабоднай дэмакратычнай Беларусі.
Яшчэ і пра тое, што пасля перамогі Украіны беларускія добраахвотнікі паедуць дадому наводзіць парадак у сваёй краіне?
Мірны пратэст у Беларусі ўжо паказаў сваю неэфектыўнасць. Бо сілавікі літаральна забівалі людзей. Зараз голымі рукамі беларусы нічога не зробяць.
Але беларусы ў ТрО і ў добраахвотніцкіх батальёнах атрымалі вялікі баявы і вайсковы вопыт на тэрыторыі Украіны. А калі вернуцца дадому, прыйдуць на дапамогу астатнім беларусам вызваляць яго ад акупантаў. Беларусы падтрымаюць сваіх і пры першай магчымасці пачнуць супраціўленне.
Ці не баіцеся вы, што расейская прапаганда, прапаганда Пуціна і Лукашэнкі назаве гэта «грамадзянскай вайной»?
Зараз я каардыную многія акцыі, пратэсты ў Еўропе. Іх мэта — ня толькі перакрыць фуры, якія ідуць з Польшчы ў Беларусь, ня толькі расказаць сьвету пра забітых расейскімі акупантамі дзяцей, ня толькі прасіць сьвет даць зброю Ўкраіне. Іх мэта, у тым ліку, паказаць, што Беларусь з Украінай. Што беларусы і лукашысты – не адно і тое ж. Мы хочам паказаць усяму сьвету, што беларусы не падтрымліваюць нелегітымную ўладу, яны не падтрымліваюць расейскую ўладу. Як у такіх умовах можа быць грамадзянская вайна?
Беларусь – гэта тэрыторыя, акупаваная Расеяй. І калі хтосьці кажа пра «грамадзянскую вайну», ён будзе паўтараць тыя ж наратывы, што і расейская прапаганда ў 2014 годзе адносна акупацыі ўкраінскіх тэрыторый.
У 2020 годзе ў Беларусі адбыўся вайсковы захоп улады, які ўтрымліваецца з дапамогай сілавікоў. Увесь гэты час нелегітымная ўлада праводзіць генацыд уласнага народу. Таму ў Беларусі можа быць супраціўленне акупантам, але ні ў якім разе не грамадзянская вайна.